Doktor Mehmed Rüşdî

Doktor Mehmed Rüşdî

Doğum ve ölüm tarihleri hakkında resmî bir kayıt mevcut olmamakla birlikte, Kayseri'de doğdu. Baba adı, Süleyman'dı. 1274/1858 yıllarında, Abdülmecid döneminde hazırlayıp yayımladığı “Nuhbetü’l-Etfâl”  adlı eseri ile tanındı. 

“Nuhbetü’l-Etfâl”, çocuklar için en iyi seçmeler anlamına gelmektedir. Eser, temelde çocuklara Türkçe öğretmek üzere yazılmıştır. İlk okuma ve yazma öğretimi alanında önemli bir yere sahiptir. 1858 yılında basılan “Nuhbetü’l-Etfâl”, ilk Türkçe alfabe kitabıdır.

Doktor Rüşdî, kitabının giriş kısmında belirttiği üzere elifba kitaplarında p, ç, j harflerinin bulunmadığını, oysa “para, portakal, çarşaf, çorap, ejderha, müjde” gibi kelimelerde kullanıldığını söyleyerek bu harflerin de alfabe kitabına konulmasını istedi. Ayrıca Türkçede dört türlü kef (ك) harfi olduğunu ve bunların da alfabe kitaplarında yer alması gerektiğini söyledi. Eserini orijinal kılan bir özellik ise vav ( و) harfi ile karşılanan o, ö, u, ü seslerini birbirinden ayırmaya yarayan harekeleri kabul etmesi ve metinlerde kullanmasıdır.

Doktor Rüşdî, eserinde sesli ve sessiz harf terimlerini kulanır; bunlarla beraber heceler oluşturur. Eserine “delikli kâğıt” adı verilen bir yardımcı ders aracı da ekledi ancak bu araç gelecek yıllara taşınıp kullanılamadı. 

Eser dâhilindeki karşılıklı konuşma örneklerinde çocuklar için gerekli toplumsal ve ahlaki konular da mevcuttur. Elips Kitap tarafından basılan eserin Tarık Aksoy ve Zeki Gürel tarafından kaleme alınan ön sözünde kitabın önemi şu şekilde vurgulanmaktadır: “İlk okuma ve yazma çalışmalarına Türkçe kelimelerle başlamıştır. Türkçede bulunan bütün sesler ve bunların yazıdaki karşılıkları olan bütün harfler öğretilmeye çalışılmıştır. Şiir örnekleri ağır olsa da hikâye örnekleri çocuk edebiyatı bakımından önem taşımaktadır. Eski yazıda kullanılan yaygın yazı tiplerinin tamamı gösterilmiştir. Osmanlı Dönemi’nde yaygın olan altı muhtelif hat çeşidinden dördü; nesih, talik, divani, rika, metinlerin yazımında kullanılmıştır.”