Tarihe “Cengiz Han” adını yazdırmış yenilmez hükümdar Temuçin’in Çin sınırından Hindistan’a, Avrupa içlerine kadar uzanan hâkimiyeti, nesline bıraktığı uçsuz bucaksız toprakları, Batılı yazarlara da konu olan efsanevi yaşamı, M. Turhan Tan’ın imkân dâhilinde belgelere de dayandırdığı akıcı kalemiyle tarihî bir eseri okuyucuyla buluşuyor.
Nitekim Cengiz Han da bizzat domuz yılında doğmuştu (1162) ve o hayvanın kutsiyetini taşıyordu. Bu itibarla şu Kaydo kızının kendine domuz demesinden hiç de sinirlenmedi. Fakat kız ona “kurbağa, kaplumbağa” filan deseydi iş değişirdi. Çünkü takvime girmeyen hayvanlardan çoğunun kutsiyeti yoktu. Bazen bir Türk, kendi çağını temsil etmeyen hayvan isimleriyle de karşısındakini tahkir ederdi.
Türk okuyucusu tarafından pek bilinmeyen M. Turhan Tan, tarihî roman geleneğimizin en önemli isimlerinden biridir. Birçok önemli memuriyetlerde bulunduktan sonra Sivas mebusluğu da yapmış ve 1922 yılından itibaren kendini tamamıyla yazı hayatına adamıştır. En önemli eserlerini ise tarihî romancılık alanında vermiştir. Bazı eserleri Almanca, İngilizce ve Yunanca gibi dillere çevrilen, tarihî gerçeklikleri berrak ve sürükleyici bir üslupla aktaran Tan, Türk tarihinin zengin mirasını eserlerine ustalıkla taşımış ve okuyucusuna tarihî romanları keyifle okutan bir yazar olarak Türk edebiyatındaki yerini almıştır. Turhan Tan’ın ölümünden sonra unutulan ve Türk yazın hayatından çekilen eserleri, Türk okuyucusunun özellikle son zamanlarda ilgisini çeken ve neredeyse güncelleşen konulara değinip ele aldığı dönemlere ışık tutmakta, günümüzdeki kimi tartışmalara cevaplar getirmektedir.
M. Turhan Tan
Asıl adı Samih Fethi’dir. 1885 yılında, -babası İstinaf Mahkemesi Ceza Dairesi Reisi iken- Diyarbakır’da doğdu. Aslen Sivaslı olup, Sivas eşrafından Ahmet Fethi Bey ile yine Sivas’ın tanınmış ailelerinden olan Nuriye Hanım’ın oğludur. Yazarın babası, istinaf savcılığı görevinde bulundu, devrinin ileri gelen kişilerindendi. Büyükbabası Celâl Paşa, onun babası Alâeddin Paşa’dır. Alâeddin Paşa, III. Mustafa’nın kızlarından Hatice Sultan’ın eşi Küçük Seyit Ahmet Paşa’nın oğlu ve I. Abdülhamit’in kızı Hibetullah Sultan’ın eşidir. Bu soyun Sivas’ta bilinen başı, Selman adlı bir Türkmen beyidir.
Gümülcine ve Vefa İdadilerine bir müddet eğitimine devam etti. Babasından Farsça, özel öğretmenden Arapça öğrendi, babasının vefatı üzerine Sivas’a gitti. 1902’de Hukuk Mektebine girmek için tekrar İstanbul’a geldi, edebî mecmualarda nazım ve nesir yazılar yazmaya ve çağdaşı yazarlarla birlikte olmaya başladı. Devam eden süreçte arkadaşlarından bazılarının yakalanması ve hapsedilmesi üzerine Sivas’a döndü. Burada Vali Reşit Akif Paşa’nın himayesi altına girdi, Paşa’nın kâtibi olarak görev yapmaya başladı. Daha sonra vilayetin resmî gazetesinde başyazarlık görevini yürüttü. Bazı okullarda Türkçe ve tarih öğretmenliği yaptı. 1909 yılında Birinci Belediye Dairesi Muhasebe baş kitabetine ve bir buçuk sene sonra da Üsküp Lisesi edebiyat öğretmenliğine atandı. Öğretmen maaşlarının tenzil edilmesiyle birlikte istifa ederek İstanbul’a geldi. Samsun, Amasya Tahrirat müdürlüklerinde, Remadiye, Yalvaç kaymakamlıklarında, Çorum ve Kayseri mutasarrıflıklarında bulunan ve Millî Mücadele döneminde Sivas Kongresi’ne katılarak milletvekili seçildi, daha sonra Üsküdar mutasarrıflığına atandı. 1922 yılına kadar bu görevini sürdürdükten sonra siyasi ve idari hayattan çekilerek kalemiyle geçinmeye başladı. Edebiyat dünyasına aruz vezninde yazdığı şiirleri ile girdi. Tasvir-i Efkâr ve Tercüman-ı Hakikat gazetelerinde, Servet-i Fünûn dergisinde, İçtihat ve Rübab dergilerinde kendi imzasıyla makaleler ve şiirler yayımladı. Hayat Ansiklopedisi’nde “M. S.” rumuzu ile yayımlanan maddeler de ona aittir. Yazar asıl ününe, Ahmet Refik Altınay’ın açtığı yolda ilerleyerek, M. Turhan Tan imzası ile yazdığı tarihî romanları vesilesiyle kavuştu. M. Turhan Tan, yazarın oğlunun ismidir ve yazar, yakın çevresine kendisi gibi oğlunun da edebiyat dünyasında bulunması arzusuyla bu nam-ı müstearı kullandığını anlattı. Bu imza ile ilk defa Son Saat gazetesinde Deli’yi tefrika ettirdi. Eser, oldukça geniş bir yankı uyandırdı ve yazar bu eserinin ardından tarihî roman sahasına girdi. Daha sonra Posta, Zaman gibi çeşitli gazetelerde romanlar ve makaleler yazdı, ömrünün son zamanlarında da Cumhuriyet ve Tan gazetelerinde tarihî fıkralar ve romanlar neşretmeye devam etti. Cehennemden Selam adlı eseri ile tarihî romanlarının ilk yetkin örneklerini verdi, çok uzun bir süre tarihî romanlar yazma yolunda birikimler yaptı ve tanınmış popüler tarihî roman yazarlarımızdan biri oldu. Popüler aşk romanları türünde kaleme aldığı romanları, tarihî romanları kadar ilgi çekmedi. Belli bir sanat anlayışı çevresinde eserler verdi ve bu eserlerinde halka faydalı olmayı amaçladı. Yazarın sanat anlayışı, öncelikli olarak sanatın millete yönelmesi gerektiği yönündedir. Akıcı ve sade bir dille kaleme aldığı eserlerinde, popüler tarihî romanların üslup özelliklerini örneklemektedir. Yaşadığı dönem itibariyle hareketli bir ömür sürdü ve gözlem gücünü geliştirdi. Sürekli araştırdı, okudu ve kendini hep daha ileriye taşımaya çalıştı. Uzun bir hastalık döneminden sonra, 1939 yılında İstanbul’da vefat etti, Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi.
Romanları: 1. Akından Akına, 2. Alafranga Bir Hanım, 3. Âli Maceralar, 4. Büyücü Karı, 5. Cehennemden Selâm, 6. Cem Sultan, 7. Cengiz Han, 8. Devrilen Kazan, 9. Düğün Gecesi Sağır Güveyin Muaşakası, 10. Gönülden Gönüle, 11. Hint Denizlerinde Türkler, 12. Hürrem Sultan, 13. Kadın Avcısı, 14. Kâfir Hakikat, 15. Krallar Avlayan Türk, 16. Kurnaz Kız, 17. Maruf Aynalı Necibe’nin Kızı, 18. Nedime, 19. Osmanlı Rasputini Cinci Hoca, 20. Safiye Sultan, 21. Sevinç Han, 22. Timurlenk, 23. Üç Ay Yatakta, 24. Viyana Dönüsü, 25. Yenge Hanım, 26. Zifaf Gecesi Harem Ağasının Muaşakası, 27. Avareler, 28. Baht İşi, 29. Benli Mehmet, 30. Ben Malımı Tanırım, 31. Bir Avuç Gül. 32. Deli, 33. Hainler, 34. Harun Reşit, 35. Hint Yollarında, 36. Niçin, 37. Paşalar Paşazadeler, 38. Piçler, 39. Saray Dehlizlerinde, 40. Solgun Gül, 41. Yarış. Biyografi: 1. Atatürk, 2. Mehmet Akif. Gezi Yazıları: 1. Avrupa Notları, 2. Balkan’da Karagöz Neler Görmüş, 3. Karagöz Neler Görmüş Edirne’de. Derleme-İncelemeleri: 1. Tarihte Türkler İçin Söylenen Büyük Sözler, 2. Tarihi Musahabeler, 3. Tarihi Fıkralar.
Kaynak: Dilek Çetindaş, Popüler Tarihî Romanlar ve M. Turhan Tan, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2006.
Kullanıcı Yorumları
Henüz hiç yorum yapılmadı.
Yorum Yap
Yorum yapmak için kullanıcı hesabınızla giriş yapmalısınız!
Giriş yapmak için lütfen tıklayınız.
